«Και να άλλαζε η έδρα του Παναθηναϊκού, το γήπεδο δεν θα έπρεπε να γκρεμιστεί. Αποτελεί τοπόσημο. Είναι καιρός να αφήσουμε τη μανία του γκρεμίσματος και να βρούμε τρόπους να τονώσουμε την πόλη μας». Ο αρχιτέκτων Ανδρέας Κούρκουλας κάνει σαφές εξαρχής ότι το γήπεδο του Παναθηναϊκού είναι κομμάτι της αστικής μας κουλτούρας και έτσι ακριβώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Μαζί με τη Μαρία Κοκκίνου έχουν αναλάβει την ανάπλαση του γηπέδου «Απόστολος Νικολαΐδης» - της Λεωφόρου, όπως όλοι την ξέρουμε -, της επίσημης έδρας του Παναθηναϊκού από το 1922. Τα σενάρια περί γκρεμίσματός του, οι συζητήσεις για αλλαγή έδρας του Τριφυλλιού και για τη μοίρα της υπάρχουσας καλά κρατούν τα τελευταία χρόνια, προκαλώντας εντάσεις μεταξύ των εκάστοτε εμπλεκομένων: δημοτικές και κρατικές Αρχές, φορείς του Συλλόγου, επιχειρηματίες, φιλάθλους.
Η αλήθεια είναι πως η συγκεκριμένη ανάπλαση στοχεύει ευθέως και στην οικονομική ενίσχυση του Συλλόγου. Με τις νέες κατασκευές που προβλέπει η πρόταση των kokkinou+kourkoulas Αrchitects & Αssociates θα προκύψουν περίπου 5.000 νέες θέσεις, μοιρασμένες στις πλευρές προς την οδό Τσόχα και τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, γεγονός που σημαίνει περισσότερους φιλάθλους και εισιτήρια. Επιπλέον, όπως μας περιγράφουν οι αρχιτέκτονες, θα κατασκευαστούν τέσσερις τριώροφοι «πύργοι» - στο πίσω τμήμα των θυρών 1, 5, 8 και 12 αντιστοίχως -, στους δύο τελευταίους ορόφους των οποίων θα φιλοξενούνται σουίτες με πανοραμική θέα. Σουίτες έχουν προβλεφθεί και στο ενδιάμεσο παλαιών και νέων κερκίδων, στην πλευρά της λεωφόρου Αλεξάνδρας, οι οποίες θα διαμορφωθούν με την εγκατάσταση μεταλλικών κατασκευών. Πρόκειται για μια παρέμβαση που θα τονώσει και δομικά το γήπεδο. Στο στέγαστρο του δευτέρου ορόφου των κερκίδων θα τοποθετηθεί ειδικό σύστημα φωτισμού, αντικαθιστώντας τους υπάρχοντες πυλώνες με προβολείς για καλύτερη απόδοση στον αγωνιστικό χώρο. Επιπλέον, οι μεταλλικές κατασκευές δεν θα στηρίζονται επάνω στις υπάρχουσες κερκίδες επιβαρύνοντας τον σκελετό, αλλά χάρη σε ειδική μελέτη τα σιδερένια υποστυλώματα θα φτάνουν μέχρι το έδαφος, ενισχύοντας τη στατικότητα των κερκίδων.
«Τα γήπεδα θεωρούνταν μια προβληματική συνθήκη μέσα στην πόλη. Μια διαδικασία που φουσκώνει και ξεφουσκώνει νεκρές ζώνες, που τις ημέρες των αγώνων ξεχειλίζουν και δύσκολα η περιοχή μπορεί να αφομοιώνει. Τα δεδομένα εξελίχθηκαν. Υπάρχει μετρό, πολλά λεωφορεία διασχίζουν τη λεωφόρο Αλεξάνδρας.
Αν οι φίλαθλοι αναπτύξουν μια αστική κουλτούρα, να χρησιμοποιούν δηλαδή τα ΜΜΜ, και γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις ώστε να μην αποκλείεται η περιοχή ώρες πριν από κάθε αγώνα, η συνύπαρξη μπορεί να είναι αρμονική. Το γήπεδο είναι ένα ισχυρό και σε μέγεθος και σε λειτουργία κτίριο που περισσότερο δίνει παρά παίρνει από τον αστικό χαρακτήρα. Αλλωστε, είναι βασικός μας στόχος να αναβαθμίσει τη γύρω από αυτό περιοχή» σημειώνει ο Ανδρέας Κούρκουλας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε και η προσθήκη ενός πλέγματος που θα αγκαλιάζει το κτίριο. «Αρχικά είχαμε σκεφτεί ακόμη και ένα πλέγμα από φυτά, αλλά καταλήξαμε στην πιο ρεαλιστική εναλλακτική της διάτρητης λαμαρίνας, προωθώντας έτσι και τα ελληνικά υλικά. Είναι και ένας τρόπος να σκεπαστούν όλες οι παλιές ατέλειες και συγχρόνως να δημιουργηθεί ένα παιχνίδι με τον φωτισμό, να αναγράφονται μηνύματα, ένα ζωντανό εργαλείο που θα αλλάξει και την εικόνα του γηπέδου εξωτερικά, κάνοντάς το να μοιάζει με ένα τεράστιο φωτιστικό» εξηγεί η Μαρία Κοκκίνου.
Η φιλοδοξία των αρχιτεκτόνων να αποτελέσει το νέο γήπεδο αφορμή για τη γενικότερη ανάπλαση της ευρύτερης περιοχής συνοδεύεται ακόμη και από την πεποίθησή τους ότι θα περιοριστούν και οι καταστροφές σε περιπτώσεις ένθερμων καταστάσεων. «Η αρχιτεκτονική δεν είναι η μόνη, αλλά είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος για την πρόοδο μιας κοινωνίας. Χαρακτηριστικό τού "σέβομαι τον χώρο που με σέβεται" είναι το μετρό, ενώ και το Μουσείο Μπενάκη αποδεικνύει πώς ένα κτίριο μπορεί να παρασύρει προς μια θετική αλλαγή» επισημαίνει ο Ανδρέας Κούρκουλας.
Μια πεποίθηση και μια οπτική που δεν ασπάζονται, βεβαίως, όλοι - κάτοικοι και μη της περιοχής -, θεωρώντας ότι η θέση του γηπέδου θα μπορούσε να παραχωρηθεί σε ένα μεγάλο πάρκο. «Ο χώρος πίσω από το γήπεδο μπορεί να αξιοποιηθεί απόλυτα. Να γεμίσει πράσινο, να διαμορφωθεί ένα πάρκο που θα καταφέρει να ενώσει τον Λυκαβηττό με τους Αμπελοκήπους, που αυτή τη στιγμή είναι αποκλεισμένος και όχι λόγω του γηπέδου. Επειτα, δεν μιλάμε για μια περιοχή που της λείπει χώρος και πράσινο. Η Αλεξάνδρας είναι μια φαρδιά λεωφόρος. Δεν μπορείς να τη συγκρίνεις με την Κυψέλη, για παράδειγμα» σχολιάζει η Μαρία Κοκκίνου, με τον Ανδρέα Κούρκουλα να συμπληρώνει: «Μέσα από την ακαδημαϊκή μου πορεία έχω ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη περιοχή και σας πληροφορώ ότι είναι μια προνομιακή περιοχή όσον αφορά το πράσινο, που απλώς δεν είναι ορατό. Υπάρχουν πάρα πολλοί κλειστοί κήποι κατοικιών και ιδρυμάτων». Αλλωστε, όπως διευκρινίζει και η Μαρία Κοκκίνου, μέσα και από τις ανακαινίσεις των υπόλοιπων χώρων - όπως το μπάσκετ και η πισίνα - θα μπορέσουν ερασιτεχνικοί σύλλογοι και δημοτικά προγράμματα να αναπτύξουν εκεί αθλητική δραστηριότητα.
Σύμφωνα με τις επίσημες αναγγελίες, η ολοκλήρωση της νέας Λεωφόρου υπολογίζεται για το καλοκαίρι του 2017. Η Μαρία Κοκκίνου και ο Ανδρέας Κούρκουλας υποστηρίζουν με κάθε τρόπο τη διαδραστική σχέση του γηπέδου με τη ζωή και την ταυτότητα της πόλης. Τονίζουν την αναγκαιότητα να μεταμορφωθεί σε ένα εξωστρεφές γήπεδο που θα συμμετέχει λειτουργικά και αισθητικά στο αστικό περιβάλλον. «Τα γήπεδα είναι κομμάτι της πόλης και δεν μπορούμε έτσι απλά να τα γκρεμίζουμε. Οι πόλεις για να είναι αναγνωρίσιμες πρέπει να διατηρούν διαχρονικά τις σταθερές αξίες τους και αυτές είναι που θα επιτρέψουν στα υπόλοιπα να εξελιχθούν και να αλλάξουν» θα επισημάνει ο Ανδρέας Κούρκουλας. Η ιστορία είναι με το μέρος τους, μια και το «Απόστολος Νικολαΐδης» πρωταγωνιστεί σε γεγονότα-σταθμούς πολιτικής και πολιτιστικής σημασίας. Η ιστορία μένει να δείξει και την πορεία αυτής της πρότασης.
Ενα γήπεδο με Ιστορία
1922 Η ανέγερση του γηπέδου, αρχικής χωρητικότητας 6.000 θέσεων, στη θέση Περιβόλα, ξεκινά και ολοκληρώνεται δύο χρόνια αργότερα.
1929 Πραγματοποιείται ο πρώτος αγώνας της Εθνικής Ελλάδος - η έδρα της οποίας θα παραμείνει σε αυτό το γήπεδο για τα επόμενα 75 χρόνια - με αντίπαλο τη δεύτερη ομάδα της Ιταλίας.
1940 Το γήπεδο μετατρέπεται σε στρατιωτικό νοσοκομείο και ορφανοτροφείο.
1942 Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ ανατινάζουν ένα μεγάλο τμήμα των κερκίδων ως ένδειξη αντίστασης κατά των Γερμανών.
1945-46 Τρεις ογκώδεις συγκεντρώσεις, με παρακίνηση του ΕΑΜ, πραγματοποιούνται στο γήπεδο.
1948 Ο Απόστολος Νικολαΐδης επισκευάζει τις ζημιές και για πρώτη φορά τοποθετούνται προβολείς σε ελληνικό γήπεδο.
1950 Ξεκινά η κατασκευή του πετάλου προς τον Λυκαβηττό, της θρυλικής Θύρας 13.
50s Παναθηναϊκός και Ολυμπιακός συγκατοικούν στη Λεωφόρο, όσο ανακατασκευάζεται το Καραϊσκάκη.
1958 Για πρώτη φορά σε ελληνικό γήπεδο τοποθετείται γρασίδι.
1960 Ολοκληρώνεται η κατασκευή του γηπέδου μπάσκετ, γνωστού και ως «Τάφος του Ινδού».
1967 Στις 17 Απριλίου η συναυλία των Rolling Stones ξεκινά υπό αυστηρή αστυνόμευση και τελικά θα διακοπεί. Σε λίγες ημέρες επιβάλλεται δικτατορία.
2003 Ο Βασίλης Τσιάρτας σημειώνει το γκολ νίκης στον αγώνα Ελλάδας - Βόρειας Ιρλανδίας (1-0) και δίνει το εισιτήριο στην Εθνική Ελλάδος για τον τελικό του Euro στην Πορτογαλία.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 29 Μαΐου 2016
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για έναν αθλητικό χώρο που σχεδόν από το 1971 - μετά τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών με τον Αγιαξ - παλεύει να αναπτυχθεί, να αναδιαμορφωθεί, να αγγίξει ευρωπαϊκά πρότυπα. Μικρές παρεμβάσεις και προσθήκες γίνονταν κατά καιρούς, όπως και η διεξαγωγή επίσημων αγώνων της ομάδας σε άλλο γήπεδο - και ήταν τότε που αναζωπυρώνονταν τα ακόμη πιο μεγαλόπνοα σχέδια. Το μεγαλύτερο όλων θεωρείται αυτό του Βοτανικού, μια πρόταση του πορτογάλου αρχιτέκτονα Μανουέλ Σαλγάδο, η οποία τελικά απορρίφθηκε λόγω υψηλού κόστους, εκτεταμένης περιβαλλοντικής παρέμβασης αλλά και της εναλλακτικής να ανεγερθεί στο σημείο τέμενος. «Οι ουτοπίες μόνο σε λάθη και απραξία μάς οδηγούν. Η αρχιτεκτονική οφείλει να ακολουθεί τις κοινωνικές αλλαγές. Τα γκρεμίσματα και τα υπερπολυτελή σχέδια δεν αρμόζουν στους καιρούς μας» θα δηλώσει στο BHΜΑgazino ο Ανδρέας Κούρκουλας. «Διανύουμε μια εποχή που πρέπει να υπολογίζουμε τι κοστίζει κάτι και τι θα πάρουμε από αυτό» θα συμπληρώσει η Μαρία Κοκκίνου.
Η αλήθεια είναι πως η συγκεκριμένη ανάπλαση στοχεύει ευθέως και στην οικονομική ενίσχυση του Συλλόγου. Με τις νέες κατασκευές που προβλέπει η πρόταση των kokkinou+kourkoulas Αrchitects & Αssociates θα προκύψουν περίπου 5.000 νέες θέσεις, μοιρασμένες στις πλευρές προς την οδό Τσόχα και τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, γεγονός που σημαίνει περισσότερους φιλάθλους και εισιτήρια. Επιπλέον, όπως μας περιγράφουν οι αρχιτέκτονες, θα κατασκευαστούν τέσσερις τριώροφοι «πύργοι» - στο πίσω τμήμα των θυρών 1, 5, 8 και 12 αντιστοίχως -, στους δύο τελευταίους ορόφους των οποίων θα φιλοξενούνται σουίτες με πανοραμική θέα. Σουίτες έχουν προβλεφθεί και στο ενδιάμεσο παλαιών και νέων κερκίδων, στην πλευρά της λεωφόρου Αλεξάνδρας, οι οποίες θα διαμορφωθούν με την εγκατάσταση μεταλλικών κατασκευών. Πρόκειται για μια παρέμβαση που θα τονώσει και δομικά το γήπεδο. Στο στέγαστρο του δευτέρου ορόφου των κερκίδων θα τοποθετηθεί ειδικό σύστημα φωτισμού, αντικαθιστώντας τους υπάρχοντες πυλώνες με προβολείς για καλύτερη απόδοση στον αγωνιστικό χώρο. Επιπλέον, οι μεταλλικές κατασκευές δεν θα στηρίζονται επάνω στις υπάρχουσες κερκίδες επιβαρύνοντας τον σκελετό, αλλά χάρη σε ειδική μελέτη τα σιδερένια υποστυλώματα θα φτάνουν μέχρι το έδαφος, ενισχύοντας τη στατικότητα των κερκίδων.
«Τα γήπεδα θεωρούνταν μια προβληματική συνθήκη μέσα στην πόλη. Μια διαδικασία που φουσκώνει και ξεφουσκώνει νεκρές ζώνες, που τις ημέρες των αγώνων ξεχειλίζουν και δύσκολα η περιοχή μπορεί να αφομοιώνει. Τα δεδομένα εξελίχθηκαν. Υπάρχει μετρό, πολλά λεωφορεία διασχίζουν τη λεωφόρο Αλεξάνδρας.
Αν οι φίλαθλοι αναπτύξουν μια αστική κουλτούρα, να χρησιμοποιούν δηλαδή τα ΜΜΜ, και γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις ώστε να μην αποκλείεται η περιοχή ώρες πριν από κάθε αγώνα, η συνύπαρξη μπορεί να είναι αρμονική. Το γήπεδο είναι ένα ισχυρό και σε μέγεθος και σε λειτουργία κτίριο που περισσότερο δίνει παρά παίρνει από τον αστικό χαρακτήρα. Αλλωστε, είναι βασικός μας στόχος να αναβαθμίσει τη γύρω από αυτό περιοχή» σημειώνει ο Ανδρέας Κούρκουλας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε και η προσθήκη ενός πλέγματος που θα αγκαλιάζει το κτίριο. «Αρχικά είχαμε σκεφτεί ακόμη και ένα πλέγμα από φυτά, αλλά καταλήξαμε στην πιο ρεαλιστική εναλλακτική της διάτρητης λαμαρίνας, προωθώντας έτσι και τα ελληνικά υλικά. Είναι και ένας τρόπος να σκεπαστούν όλες οι παλιές ατέλειες και συγχρόνως να δημιουργηθεί ένα παιχνίδι με τον φωτισμό, να αναγράφονται μηνύματα, ένα ζωντανό εργαλείο που θα αλλάξει και την εικόνα του γηπέδου εξωτερικά, κάνοντάς το να μοιάζει με ένα τεράστιο φωτιστικό» εξηγεί η Μαρία Κοκκίνου.
Η φιλοδοξία των αρχιτεκτόνων να αποτελέσει το νέο γήπεδο αφορμή για τη γενικότερη ανάπλαση της ευρύτερης περιοχής συνοδεύεται ακόμη και από την πεποίθησή τους ότι θα περιοριστούν και οι καταστροφές σε περιπτώσεις ένθερμων καταστάσεων. «Η αρχιτεκτονική δεν είναι η μόνη, αλλά είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος για την πρόοδο μιας κοινωνίας. Χαρακτηριστικό τού "σέβομαι τον χώρο που με σέβεται" είναι το μετρό, ενώ και το Μουσείο Μπενάκη αποδεικνύει πώς ένα κτίριο μπορεί να παρασύρει προς μια θετική αλλαγή» επισημαίνει ο Ανδρέας Κούρκουλας.
Μια πεποίθηση και μια οπτική που δεν ασπάζονται, βεβαίως, όλοι - κάτοικοι και μη της περιοχής -, θεωρώντας ότι η θέση του γηπέδου θα μπορούσε να παραχωρηθεί σε ένα μεγάλο πάρκο. «Ο χώρος πίσω από το γήπεδο μπορεί να αξιοποιηθεί απόλυτα. Να γεμίσει πράσινο, να διαμορφωθεί ένα πάρκο που θα καταφέρει να ενώσει τον Λυκαβηττό με τους Αμπελοκήπους, που αυτή τη στιγμή είναι αποκλεισμένος και όχι λόγω του γηπέδου. Επειτα, δεν μιλάμε για μια περιοχή που της λείπει χώρος και πράσινο. Η Αλεξάνδρας είναι μια φαρδιά λεωφόρος. Δεν μπορείς να τη συγκρίνεις με την Κυψέλη, για παράδειγμα» σχολιάζει η Μαρία Κοκκίνου, με τον Ανδρέα Κούρκουλα να συμπληρώνει: «Μέσα από την ακαδημαϊκή μου πορεία έχω ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη περιοχή και σας πληροφορώ ότι είναι μια προνομιακή περιοχή όσον αφορά το πράσινο, που απλώς δεν είναι ορατό. Υπάρχουν πάρα πολλοί κλειστοί κήποι κατοικιών και ιδρυμάτων». Αλλωστε, όπως διευκρινίζει και η Μαρία Κοκκίνου, μέσα και από τις ανακαινίσεις των υπόλοιπων χώρων - όπως το μπάσκετ και η πισίνα - θα μπορέσουν ερασιτεχνικοί σύλλογοι και δημοτικά προγράμματα να αναπτύξουν εκεί αθλητική δραστηριότητα.
Σύμφωνα με τις επίσημες αναγγελίες, η ολοκλήρωση της νέας Λεωφόρου υπολογίζεται για το καλοκαίρι του 2017. Η Μαρία Κοκκίνου και ο Ανδρέας Κούρκουλας υποστηρίζουν με κάθε τρόπο τη διαδραστική σχέση του γηπέδου με τη ζωή και την ταυτότητα της πόλης. Τονίζουν την αναγκαιότητα να μεταμορφωθεί σε ένα εξωστρεφές γήπεδο που θα συμμετέχει λειτουργικά και αισθητικά στο αστικό περιβάλλον. «Τα γήπεδα είναι κομμάτι της πόλης και δεν μπορούμε έτσι απλά να τα γκρεμίζουμε. Οι πόλεις για να είναι αναγνωρίσιμες πρέπει να διατηρούν διαχρονικά τις σταθερές αξίες τους και αυτές είναι που θα επιτρέψουν στα υπόλοιπα να εξελιχθούν και να αλλάξουν» θα επισημάνει ο Ανδρέας Κούρκουλας. Η ιστορία είναι με το μέρος τους, μια και το «Απόστολος Νικολαΐδης» πρωταγωνιστεί σε γεγονότα-σταθμούς πολιτικής και πολιτιστικής σημασίας. Η ιστορία μένει να δείξει και την πορεία αυτής της πρότασης.
Ενα γήπεδο με Ιστορία
1922 Η ανέγερση του γηπέδου, αρχικής χωρητικότητας 6.000 θέσεων, στη θέση Περιβόλα, ξεκινά και ολοκληρώνεται δύο χρόνια αργότερα.
1929 Πραγματοποιείται ο πρώτος αγώνας της Εθνικής Ελλάδος - η έδρα της οποίας θα παραμείνει σε αυτό το γήπεδο για τα επόμενα 75 χρόνια - με αντίπαλο τη δεύτερη ομάδα της Ιταλίας.
1940 Το γήπεδο μετατρέπεται σε στρατιωτικό νοσοκομείο και ορφανοτροφείο.
1942 Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ ανατινάζουν ένα μεγάλο τμήμα των κερκίδων ως ένδειξη αντίστασης κατά των Γερμανών.
1945-46 Τρεις ογκώδεις συγκεντρώσεις, με παρακίνηση του ΕΑΜ, πραγματοποιούνται στο γήπεδο.
1948 Ο Απόστολος Νικολαΐδης επισκευάζει τις ζημιές και για πρώτη φορά τοποθετούνται προβολείς σε ελληνικό γήπεδο.
1950 Ξεκινά η κατασκευή του πετάλου προς τον Λυκαβηττό, της θρυλικής Θύρας 13.
50s Παναθηναϊκός και Ολυμπιακός συγκατοικούν στη Λεωφόρο, όσο ανακατασκευάζεται το Καραϊσκάκη.
1958 Για πρώτη φορά σε ελληνικό γήπεδο τοποθετείται γρασίδι.
1960 Ολοκληρώνεται η κατασκευή του γηπέδου μπάσκετ, γνωστού και ως «Τάφος του Ινδού».
1967 Στις 17 Απριλίου η συναυλία των Rolling Stones ξεκινά υπό αυστηρή αστυνόμευση και τελικά θα διακοπεί. Σε λίγες ημέρες επιβάλλεται δικτατορία.
2003 Ο Βασίλης Τσιάρτας σημειώνει το γκολ νίκης στον αγώνα Ελλάδας - Βόρειας Ιρλανδίας (1-0) και δίνει το εισιτήριο στην Εθνική Ελλάδος για τον τελικό του Euro στην Πορτογαλία.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 29 Μαΐου 2016
